De vuurheiligen van Betekom 19/01

Dat de patroonheilige van de parochiekerk van Betekom Sint-Laurentius is, weten de meeste inwoners van onze gemeente wel. Dat de kerk met Sint-Donatus een tweede patroonheilige heeft, is minder geweten. In deze editie van de ‘B&B vroeger’ belichten de vrijwilligers van het GA&DC beide heiligen.

De vuurheiligen van Betekom

Hoewel het niet met zekerheid geweten is, kan er van uitgegaan worden dat de kerk van Betekom van bij aanvang gewijd is aan de heilige Laurentius. Laurentius van Rome was een jonge diaken die in 258 na Christus levend op een gloeiend hete rooster gelegd werd en omwille van zijn geloof de marteldood stierf. Volgens de legende zei hij op een bepaald moment dat hij aan één kant gaar was en daarom wenste omgedraaid te worden. De legende vertelt verder dat hij na zijn dood elke vrijdag afdaalde naar het vagevuur om een ziel te bevrijden.

Laurentius is de patroonheilige van alle beroepen die met vuur of een rooster te maken hebben, van bibliothecarissen en boekhouders (omdat hij belast was met de boekhouding van de kerk) en van tientallen andere beroepen. In Betekom werd hij aanroepen tegen brand en tegen puisten. De heilige wordt traditioneel afgebeeld met een rooster en een martelaarspalm in de handen.

Wanneer de heilige Donatus zijn altaar binnen de Betekomse parochiekerk opeiste, is niet duidelijk. In 1597, toen in een document een beschrijving van de kerk en haar altaren gegeven werd, was er alleszins geen sprake van Donatus. Aangezien er in 1765 binnen de kerk een broederschap van Donatus opgericht werd, kan aangenomen worden dat Donatus op dat moment al een zekere reputatie had opgebouwd. Mogelijk ontstond de Donatus verering dus in de loop van de 18de eeuw.

Donatus van Münstereifel was een Romeinse soldaat uit de 2de eeuw na Christus die dienst deed in het Legio Fulminatrix of het bliksemlegioen. Om beter aanvaard te worden door de gelovigen, namen vele vroeg Christelijke heiligen elementen over van de heidense goden die voordien aanbeden werden. In Donatus zijn geval is er een duidelijke link met de Germaanse god Donar of Thor, de god van de donder en bliksem. Donatus werd aanroepen tegen vuur, blikseminslag en hagelbuien en werd vaak afgebeeld met een bliksemschicht in de ene en een martelaarspalm in de andere hand.  

Zowel Laurentius als Donatus hebben een eigen altaar in de kerk. Het betreft de twee neogotische zijaltaren die de Leuvense beeldhouwer Jos Geefs in 1857 voor de kerk maakte. Het linkeraltaar is toegewijd aan Laurentius en het rechteraltaar aan Donatus.

Het is opvallend dat de twee patroonheiligen van de kerk vuurheiligen zijn. Mogelijk eisten vuur en onweer in het Betekomse verleden meer dan eens slachtoffers en werd op die manier extra bijstand afgesmeekt?

De heilige Donatus wordt jaarlijks op 30 juni gevierd. Tot in de jaren ’50 ging op de tweede zondag van juli de processie uit waarin het beeld van Donatus werd meegedragen. De feestdag van Laurentius is 10 augustus. Traditioneel ging vroeger op die dag de Sint-Laurentius processie uit. Eens het laatste kapelletje bezocht was en de heiligenbeelden terug op hun plaats stonden, werd het startschot gegeven van Betekom kermis.

Meer lezen: Jo Claes ea. Sanctus. Meer dan 500 heiligen herkennen. Leuven, 2002.

Filmavond Kermis

Op zaterdag 18 februari 2017 om 20.00 uur organiseert het GA&DC een filmavond in de gemeentelijke basisschool De Puzzel in Begijnendijk. Het centrale thema van de avond is ‘Kermis in Betekom’.

De avond zal aanvangen met een korte inleidende lezing over de geschiedenis van de Betekomse kermis. Nadien kijken we naar enkele bijzondere getuigenissen van de Betekomse kermisfamilie Wuyts en komen ook een aantal kermishelpers aan het woord.

Als kers op de taart volgen dan mooie beelden van de Betekomse kermis van de jaren ’70 tot nu.

Deze boeiende avond is gratis.